Hoa thiên lý có lẽ là tên gọi thân thương và quen thuộc với mọi người con Việt Nam, từ thành thị đến thôn quê. Hoa có vẻ đẹp dịu dàng, hương thơm nhẹ nhàng, không chỉ đẹp bởi hương sắc mà cây còn có vô vàn công dụng dùng trong nấu ăn, trong đông y. Nhiều ý nghĩa, công dụng là thế, nhưng cây không “đỏng đảnh” mà dễ trồng, dễ chăm sóc vô cùng <3.
Tên gọi và xuất xứ của hoa thiên lý
Hoa thiên lý, tên khoa học là Telosma Cordata (Burm. F) Merr, thuộc Họ thiên lý (Asclepiadaceae). Hoa thiên lý tại Việt Nam còn có tên gọi khác là hoa dạ lý hương, bởi vào ban đêm khi đến mùa hoa nở sẽ tỏa hương thoang thoảng. Thiên lý là loại cây thân leo không tua cuốn và thường được trồng ở những nước có khí hậu nhiệt đới.
Hoa thiên lý không chỉ mang những ý nghĩa đặc biệt trong cuộc sống mà còn là loài thực vật giàu khoáng chất và vitamin có lợi cho cơ thể như vitamin A, B1, B2, sắt, kẽm,… Do phù hợp với điều kiện khí hậu Việt Nam và việc trồng, chăm sóc hoa thiên lý khá đơn giản , nên loài hoa thiên lý được trồng khá phổ biến từ thôn quê đến thành thị.
Đặc điểm của loài thiên lý
Thiên lý thuộc loài cây thân thảo, không có tua cuốn. Thân cây mềm hóa gỗ và có thể dài từ 1 – 10m, thân cây có màu lục ánh vàng, thân non thường có lông tơ và có nhựa mủ màu trắng. Những đoạn thân cây thiên lý trưởng thành không có lông, thường có các đốt nhỏ thưa thớt và có màu xám nhạt.
Lá cây thiên lý hình tim, màu xanh đậm, lông trải đều trên gân lá, mép lá có phần cong lên và phần đầu nhọn. Phiến lá không quá dày, có hình trứng, chiều dài từ khoảng 5 – 10cm và chiều rộng 3 – 7cm, gân lá mọc nổi lên trên bề mặt lá.
Vào mùa ra hoa, hoa thiên lý thường mọc thành từng chùm, mọc từ nách lá. Hoa thiên lý thường có màu xanh lục hoặc vàng, gồm có 5 cánh tỏa rộng, đối với các bông hoa nhỏ thì đường kính cánh bé hơn. Mỗi chùm hoa thiên lý có kích thước khá lớn, hoa nở nhiều nhất vào khoảng tháng 5 đến tháng 10 hàng năm. Tràng hoa thiên lý màu xanh lục ánh vàng và có lông tơ. Ngoài ra, cây thiên lý còn có quả nữa nhé, là dạng quả đài và có hình mũi mác.
Khu vực phân bố của hoa thiên lý
Cây thiên lý thường được trồng tại các nước có khí hậu nhiệt đới như Trung Quốc, Pakistan, Thái Lan,.. Ngoài ra, tại quần đảo Hawaii hay ở những nước thuộc Châu Âu, loài hoa thiên lý này cũng được trồng để làm cảnh và lấy hoa.
Đặc biệt, tại Việt Nam cây thiên lý hầu như xuất hiện khắp mọi vùng miền, từ nông thôn đến thành thị, nhiều nhất là các tỉnh phía Bắc.
Ý nghĩa của hoa thiên lý
Hoa thiên lý là biểu tượng cho tình yêu chung thủy, sắt son, có thể vượt qua mọi thử thách khó khăn, chông gai nhưng vẫn luôn hướng về nhau và không có khoảng cách nào có thể chia lìa tình yêu của đôi lứa. Ngoài ra, hoa thiên lý mang một nét đẹp giản dị tượng trưng cho cho sự chân thành, gợi nhớ những kỉ niệm và tiếp thêm sức mạnh cho những người con xa quê hương.
Công dụng của hoa thiên lý
Thiên lý thường được trồng theo giàn trước nhà để tạo bóng râm che mát và làm đẹp cảnh quan cho vườn nhà, tạo không khí trong lành cho không gian sống.
Hoa thiên lý thường được dùng để chế biến như một loại rau cho các món ăn hấp dẫn, bởi hoa có vị ngọt, thanh mát và có mùi thơm đặc trưng.
Theo đông y học, hoa thiên lý có tác dụng giải nhiệt, có tác dụng an thần, giúp giấc ngủ ngon hơn, đỡ mệt mỏi, đau lưng,… Lá thiên lý có tác dụng giúp giảm đau xương khớp và hỗ trợ giảm cân khá hiệu quả. Ngoài lá và hoa, rễ thiên lý dùng nấu nước uống có tác dụng thanh nhiệt, tăng sức đề khác và giải độc cơ thể nữa đấy.
Cách trồng và chăm sóc hoa thiên lý
Phương pháp trồng
Bạn có thể trồng thiên lý vào bất kỳ thời điểm nào trong năm. Nhưng để có thể trồng được cây thiên lý phát triển tốt và nhanh ra hoa thì bạn nên trồng vào khoảng từ tháng 6 đến tháng 8. Dù ít quả nhưng rất dễ dàng để nhân giống thiên lý bằng phương pháp giâm cành.
Chuẩn bị đất trồng
Đầu tiên, bạn cần chuẩn bị đất trồng, cây hoa thiên lý có thể trồng trên nhiều loại đất khác nhau. Tuy nhiên, để cây sinh trưởng tốt nhất bạn nên chọn đất thịt pha cát. Đất trồng phải đảm bảo độ tơi xốp và khả năng thoát nước tốt, bởi thiên lý không ưa đất ngập nước, dễ gây thối rễ và chết cây. Bạn có thể trộn đất với phân chuồng hoai mục và một ít phân NPK để cung cấp dinh dưỡng cho cây. Trước khi trồng nên bón lót với vôi, sau đó phơi ải khoảng 10 – 15 ngày trước khi trồng để xử lý các mầm bệnh có trong đất.
Chọn giống hoa thiên lý
Tiếp theo là công đoạn chuẩn bị cành giống, để có thể tìm được cây giống hoa thiên lý phát triển tốt, có thể mua tại các nhà vườn hoặc có thể đi xin ở những nhà đã có giàn thiên lý ra hoa và phát triển tốt về nhân giống bạn nhé ^^. Có những loại dây dùng để trồng thiên lý như sau:
Dây lươn: Chọn cây trồng phát triển khỏe mạnh, thời gian cây lưu gốc từ 4 – 5 năm, tuy nhiên thời gian ra hoa sẽ chậm hơn.
Dây thân: Cây khỏe, nhanh ra hoa hơn so với dây lươn, nhưng thời gian lưu gốc lại ngắn khoảng từ 2 – 3 năm.
Bạn chỉ cần cắt những dây từ thân bánh tẻ (không quá non cũng không quá già), thân có màu nâu, đường kính vừa phải và chiều dài hôm từ 30 – 80cm, và có từ 3 – 5 mắt ngủ trên dây. Sau đó, tiến hành khoanh tròn và để lại 1 đến 2 mắt ở phía trên, chấm tro và để 1 thời gian cho 2 đầu khô giúp hạn chế nhựa chảy ra sẽ làm cho cây bị mất nước.
Nếu muốn tăng tỷ lệ thành công giúp cây nhanh ra rễ, nên ngâm cành vào dung dịch Atonik kích thích ra rễ giúp cho cây sinh trưởng và phát triển tốt hơn.
Kỹ thuật trồng hoa thiên lý
Giâm cành vào bầu ươm, bạn nên dùng rơm rạ hoặc tro ủ gốc để ngăn gió và bảo vệ cành giâm. Đặt bầu ươm ở nơi thoáng mát và tưới nước đều đặn 2 lần/ ngày vào buổi sáng sớm và chiều mát.
Sau khoảng 1 tuần, cành giâm ra rễ và bắt đầu mọc mầm mới, lúc này nên tiến hành làm giàn cho cây leo. Nếu bạn trồng trong khu vườn thì có thể dùng lưới sắt hoặc đổ trụ bê tông chắc chắn để cây không bị đổ gãy khi cây dây leo hoa thiên lý phát triển.
Sau đó, tiến hành đào hố trồng, mỗi hố có độ sâu khoảng 35 – 50cm , rộng từ 0,5 – 1m để giúp rễ cây phát triển nhanh. Phần đất đào lên, nên đảo đều để đất tơi xốp, có thể trộn thêm với phân chuồng đã hoai mục, phân bón vi sinh để tăng chất dinh dưỡng, sau đó cho vào khoảng ⅔ hố trồng. Tiếp theo, cho bầu đất vào hố, tiếp tục lấp đất lên mặt và nén chặt. Sau khi trồng, tưới nước đẫm để tăng độ ẩm giúp rễ của cây thiên lý phát triển nhanh hơn nhé.
Video tham khảo cách trồng hoa thiên lý
Cách chăm sóc hoa thiên lý
Khi dây bắt đầu leo lên giàn, bạn nên tiến hành tỉa phần ngọn sớm để cây có thể tạo ra nhiều nhánh hơn, khi cây thiên lý đã leo kín giàn thì lúc này bạn chỉ cần đợi cho cây ra hoa để ngắm và thưởng thức thôi ^^.
Về nước tưới
Cây hoa thiên lý không chịu được ngập úng, vì vậy bạn nên điều chỉnh nước tưới vừa phải và phù hợp với thời tiết. Nếu tưới quá nhiều nước cây sẽ bị ngập úng, còn nếu quá khô thì cây sẽ cằn cõi và cho hoa ít hơn. Thời điểm tưới nước tốt nhất cho cây là vào buổi sáng sớm và chiều tối.
Về phân bón
Khi cây bắt đầu leo lên giàn, bạn có thể cung cấp dinh dưỡng cho cây bằng các loại phân NPK pha loãng với nước để giúp cây phát triển nhanh hơn. Lưu ý, bón xa gốc cây để tránh làm tổn thương đến bộ rễ non của cây nhé.
Khi cây bắt đầu ra hoa, bạn nên tiến hành bón bổ sung các loại phân khác như phân chuồng hoai mục, phân NPK,… sau khi bón nên trải thêm một lớp đất khác trên mặt để tránh phân bốc hơi đi khi thời tiết nắng nóng.
Về phòng trừ sâu bệnh
Cây hoa thiên lý có khả năng chống chịu được sâu bệnh hại rất tốt. Vì thế, bạn có thể hoàn toàn yên tâm khi trồng cây. Tuy nhiên, đôi lúc cũng sẽ gặp một số côn trùng tấn công lá như rệp, bọ trĩ,.. Đối với trường hợp này có thể sử dụng một số loại thuốc bảo vệ thực vật để giúp cây phát triển tốt hơn và hạn chế được sâu bệnh tấn công. Lưu ý khi phun thuốc bảo vệ thực vật thì không nên thu hoạch hoa để ăn bạn nhé, mà nên chờ khoảng từ 1 – 2 tuần sau đó cho an toàn.
Video tham khảo cách chăm sóc hoa thiên lý
Thu hoạch hoa thiên lý
Thời điểm cây thiên lý ra hoa nhiều nhất là từ tháng 5 – 9 hàng năm, sau đó cây sẽ rụng bớt lá và sẽ không ra hoa nữa. Cây sẽ rơi vào trạng thái ngủ đông để chờ thời gian ra lại chồi mới và ra hoa vào đầu mùa xuân năm sau.
Hoa thiên lý có mùi thơm khá đặc trưng và mọc thành từng chùm. Thời điểm thu hoạch hoa hiệu quả nhất vào buổi chiều mát hoặc sáng sớm và nên hạn chế thu hoạch hoa vào buổi trưa bạn nhé.
Một số hình ảnh khác của hoa thiên lý
Nguồn tham khảo thông tin:
