Tulip là một loài hoa xinh đẹp nở vào mùa xuân ở các nước ôn đới. Loài hoa này có rất nhiều màu sắc rực rỡ từ những màu dịu dàng tinh tế nhất cho đến những màu sắc sặc sỡ nhất. Tulip thuộc họ lily (ngạc nhiên không), trồng và nhân giống bằng củ, có tất cả 75 loài. Hiện nay Tulip được canh tác rất nhiều nơi trên thế giới, được trồng làm hoa cắt cành và trồng bồn hoa cảnh trong vườn và trong nhà.
Tulip được phái sinh từ “turban” một từ gốc Ba Tư cổ, tên một loại khăn đội đầu, có lẽ vì trông bông hoa có vẻ giống?
Nguồn gốc xuất xứ của loài hoa tulip
Từ thuở ban đầu, tulip được trồng nhiều ở các nước Nam Âu đến Trung Á. Cho đến thế kỷ 17 thì Tulip được phát triển và canh tác ở rất nhiều nơi có khí hậu ôn đới, những nơi mà tulip dễ dàng phát triển.
Tulip được tìm thấy đầu tiên ở những thung lũng thuộc dãy núi Thiên Sơn (Tian Shan), đến năm 1055, Tulip bắt đầu được trồng tại Constantinople (hiện nay là Istanbul của Thổ Nhĩ Kỳ). Đến thế kỷ 15 thì Tulip trở thành loài hoa đắt giá nhất và trở thành biểu tượng của Đế quốc Ottoman. Mặc dù được canh tác từ rất sớm tại Ba Tư, nhưng phải đến thế kỷ mười sáu người phương Tây mới biết đến Tulip. Và khi người Phương Tây biết đến loàii hoa này, Tulip đã trở thành một trào lưu tại Châu Âu, dẫn đến một thời kỳ gọi là Tulip mania (hội chứng hoa tulip). (1)
Sau khi làm mưa làm gió tại Hà Lan với cái giá đỉnh điểm trong thời kỳ Tulip mania, tulip bắt đầu chuyển sang các nước còn lại ở Châu Âu, kể từ vĩ độ 40° Bắc trở xuống. Và Tulip trở thành một loài hoa không thể thiếu đối với đời sống và xã hội Châu Âu kể từ thời bấy giờ cho đến ngày nay.
Đã từng có rất nhiều những bức tranh thời kỳ hoàng kim của Hà Lan đã vẽ tulip, và kể từ đó, tulip gắn liền với Hà Lan. Hà Lan thế kỷ 17, trong thời kỳ tulip mania, các củ tulip bị lây lan một loại virus, gây ra những vết loang lổ trên những bông hoa. Những bông hoa có vết loang này được mọi người đón nhận và rất có giá trị. Sau đó, bệnh này không còn nữa, và Rembrant (2) đã vẽ một số bông hoa được yêu thích nhất thời kỳ đó. Hiện nay, tulip đã có hàng chục ngàn loại và trở thành một trong những loài hoa được ưa chuộng trên thế giới, vừa được trồng làm cảnh và làm hoa cắt cành.
Đặc điểm và màu sắc của hoa tulip
Ở khu vực ôn đới, tulip là một loại hoa lưu niên nở vào mùa xuân. Nghĩa là chỉ cần trồng xuống vườn một lần, là có thể giữ được củ hết năm này tới năm khắc. Tulip có rất nhiều loại, tùy vào từng loại mà cây có thể cao từ 10-70cm.
Hoa: hoa tulip thường có đường kính rất lớn, hoa tròn đối xứng qua tâm, lưỡng tính (bao gồm cả cơ quan sinh sản đực và cái (phấn và nhụy).
Lá: Tulip có rất ít lá. Các loài có bông lớn thường có nhiều lá hơn. Bình thường thì tulip có 2-6 lá, một số giống có đến 12 lá (nhưng rất ít). Lá tulip mọc trên một ngồng hoa, có một lớp sáp ở bề mặt, lá mọc cách, màu xanh nhạt đến xanh đậm tùy giống.
Củ: Củ tulip có cấu tạo một lớp thịt bao quanh mầm ở giữa, ngoài cùng là lớp vỏ màu nâu, có thể có một lớp lông ở phía trong vỏ.
Màu sắc: Màu sắc của hoa tulip vô cùng rực rỡ và đa dạng, có rất rất nhiều màu đơn (rắng, vàng, đỏ, hồng, cam từ đậm tới nhạt) và các màu pha trộn, với rất nhiều hình dáng, cả cánh tròn lẫn cánh dài, cả đơn và kép (đơn là các loại có một lớp cánh, kép thì có hai lớp cánh trở lên)
Phân nhóm hoa tulip
Tulip là một loài trong bộ lily, Liliaceae. Trong họ liliaceae, thì tulip được xếp vào một trong 3 phân bộ, lilioideae.
Phân loại: Loài tulip có khoảng 75 loài nhỏ, được chia thành 4 phân loại thấp hơn:
- Clusianae (4 loài)
- Orithia (4 loài)
- Tulipa (52 loài)
- Eriostemones (16 loài)
Phân bố và môi trường sống của hoa tulip
Tulip hầu hết phân bố dọc theo 40 vĩ độ Bắc, từ khu vực Đông Nam Châu Âu (Hy Lạp, Albania, Bắc Macedonia, Kosovo, Nam Serbia, Bulgaria, và phần lớn Rumani, Ukraine, Nga) và phía Tây Thổ Nhĩ Kỳ, dọc theo Levant (3) (Syria, Israel, vùng lãnh thổ Palestine, Lebanon và Jordan) và Sinai Peninsula. Từ đó mở rộng ra về phía đông, trải qua Jerrevan (Armenia) và Baku (Azebaijan) và bở biển phía đông của Biển Caspia, vượt qua Turkmenistan, Bukhara, Samarkand và Taskent (Uzbekistan), tới tận cùng phía đông của Pamir-Alai và vùng núi Thiên Sơn ở Trung Á. Xa hơn về phía đông, người ta còn tìm thấy Tulip ở phía Tây dãy Himalayas, nam Siberia, Mông Cổ, và Tây Bắc Trung Quốc.
Trong khi các nhà nghiên cứu chỉ ra rằng không có tulip hoang dại ở khu vực tây Balkan, thì lại có bằng chứng chỉ ra loài tulipa sylvestris australis là loài bản địa ở Iberia và vùng Bắc Phi. Tulip có mặt từ Ukraina ở phía Bắc đến Iran ở phía Nam. Mặc dù Tulip có mặt ở khắp vùng Địa Trung Hải và Châu Âu, nhưng những khu vực này không phải là khu vực phân bố tự nhiên của chúng. Tulip được những người du hành và thương nhân đem đến Châu Âu từ Anatolia và Trung Á.
Tulip phù hợp với vùng núi với khí hậu trung hòa mát mẻ, chúng được tìm thấy nhiều ở những cao nguyên, sơn nguyên, nhưng sau này được trồng nhiều ở những cánh đồng, những khu vườn và ven đường.
Hiện nay, Hà Lan là đất nước nổi tiếng nhất với Tulip bởi Hà Lan có ngành công nghiệp trồng hoa lâu năm, không những lai tạo và phát triển rất nhiều giống hoa (không chỉ tulip) mà còn biến nó thành một ngành công nghiệp vô cùng phát triển. Củ giống hoa Hà Lan tràn ngập và gần như có mặt trên toàn thế giới. Sự phát triển này, ngoài lý do là Hà Lan có nền nông nghiệp trồng hoa lớn, mà còn bởi vì khí hâu của đất nước này rất phù hợp với các loài hoa nữa.
Ngoài Hà Lan, Tulip cũng có mặt ở rất nhiều nơi trên nước Mỹ. Có rất nhiều công ty giống cây trồng của Mỹ cũng phát triển các giống cây và hoa. Tuy nhiên, ở Việt Nam thì chúng ta hầu hết mua cây/củ giống từ Hà Lan, và đây là nguồn chính cho sự đam mê của chúng ta.
Trồng hoa Tulip ở Việt Nam
Nếu là trước kia, chúng ta chỉ biết đến Tulip trong sách và truyện và thật sự vô cùng yêu thích loài hoa xinh đẹp này bởi nó đã đi vào quá nhiều tác phẩm nghệ thuật, có văn học, hội họa, nhiếp ảnh, phim ảnh… thì hiện tại, chúng ta đã có thể tự tay trồng được loài hoa xinh đẹp này rồi, ngay tại Việt Nam.
Theo như mình nhớ, cách đây 10 năm, tulip mới chỉ được trồng tại Đà Lạt và người yêu hoa phải bỏ ra một cái giá không nhỏ cho sự yêu thích của mình. Nhưng tình yêu hoa của chúng ta thật sự đã giúp chúng ta khám phá và tìm ra cách trồng những loài hoa có vẻ “khó nhằn”. Tulip là một trong những loài hoa “khó nhằn”, và hiện tại, ở những khu vực có mùa đông lạnh như Miền Bắc, miền Bắc Trung Bộ và Tây Nguyên là có thể tự trồng được những chậu Tulip cho riêng mình rồi, chỉ cần tuân theo những chỉ dẫn nhất định.
Sau đây mình sẽ giới thiệu cho các bạn những điều cần biết khi trồng Tulip ở Việt Nam nhé!
Nguồn củ giống Tulip
Đầu tiên, chúng ta cần phải ghi nhớ là Tulip trồng từ củ, có nghĩa là khi đọc được quảng cáo hay trang bán hàng nào đó bán hạt thì chúng ta cần phải ngay lập tức hiểu rằng đó là lừa đảo. Tulip chỉ có thể trồng từ củ, không thể trồng từ hạt. Mình nói đến vấn đề này là bởi vì hiện nay có rất nhiều người lợi dụng tinh thần yêu hoa của mọi người để lừa đảo và kiếm tiền bất chính, gây ra rất nhiều cảm xúc khó chịu, thậm chí chán chường, đánh mất niềm tin đối với những người khác.
Thứ hai, chúng ta cần phải chọn nơi mua củ đảm bảo, vì ngay cả ở Hà Lan (đất nước xuất khẩu củ hoa Tulip) thì cũng có những nguồn củ không được đảm bảo (do củ không đạt chất lượng về size, về quá trình bảo quản, và thậm chí cả củ ế từ năm trước để lại). Củ hoa tulip đạt chất lượng là củ to, size 12-14 (tức là chu vi củ khoảng 12-14cm), có lớp vỏ ngoài cứng và bóng, phần thịt trắng và không bị xây xước nhiều, không bị nấm mốc. Nếu như là lần đầu mua củ trồng thì chúng ta nên mua chỗ quen, nếu không có chỗ quen biết thì cần phải có biện pháp đảm bảo. Quan trọng nhất là đừng nên ham rẻ, vì có rất nhiều trường hợp người bán dùng những củ nhỏ mọc từ củ hoa từ năm trước, không đảm bảo củ size hoa, còn có trường hợp người bán dùng các loại củ rẻ tiền khác (không phải tulip) bán cho người mua chưa biết gì. Vả lại, củ tulip chỉ được bán vào mùa Tết tức là trước tết khoảng 35-45 ngày. Nếu không phải trong khoảng thời gian đó thì cũng không có củ đảm bảo nữa đâu.
Cách trồng Tulip ở Việt Nam
Sau khi đã chọn được củ giống tốt, chúng ta cần phải biết cách trồng cho đúng thì mới đảm bảo có được những chậu tulip xinh đẹp nữa.
Đầu tiên, trồng tulip ở Việt Nam rất khác ở những nước ôn đới, về cả thời điểm và cách chăm sóc. Do điều kiện khí hậu khác nhau, nên ở những nước ôn đới thì Tulip là một loài hoa lưu niên (sau mùa hoa thì củ được chăm sóc và trưởng thành trong đất, sau đó sẽ ngủ sau mùa đông lạnh, đến mùa xuân sẽ lại đơm hoa), trồng cũng vô cùng dễ dàng, chỉ cần vùi vào đất và… đợi. Nhưng ở Việt Nam thì tulip chỉ được trồng theo mùa vụ nhất định, và khá là phức tạp (nếu so với ở bên kia), nên chúng ta cần có một chút lưu ý như sau:
- Chuẩn bị đất trồng: Giá thể trồng tơi xốp, sạch, đầy đủ dinh dưỡng, không bị nhiễm nấm bệnh, để đảm bảo, trước khi trồng tulip chúng ta cần xử lý chất trồng bằng cách ủ với nấm đối khác Trichoderma hoặc trộn với các loại thuốc nấm, nếu sẵn có thì dùng Ridomil Gold.
- Xử lý củ trước khi trồng: Trước khi trồng, bóc hết lớp vỏ nâu bên ngoài củ tulip, ngâm vào dung dịch chống nấm Ridomil Gold khoảng 10-15 phút (không được ngâm lâu hơn vì như thế củ sẽ hỏng), sau đó vớt ra để ráo nước rồi trồng.
- Cách trồng tulip: Cho giá thể vào chậu trước, để cách miệng khoảng 15cm, rồi xếp tulip vào chậu, có thể xếp khít hoặc cách xa nhau tùy theo mong muốn của người trồng. Sau đó, lấp giá thể đã xử lý kín củ tulip. Cần phải lấp kín củ để tránh củ bị nhiễm nấm bệnh trong không khí.
Sau khi trồng, chúng ta tưới đẫm giá thể. Đảm bảo giá thể trồng luôn ẩm, nhưng không bị úng nước (vì thế nên chọn chậu trồng dễ thoát nước và giá thể tơi xốp dễ thoát nước), để chỗ nắng khoảng hơn 2-4h mỗi ngày bởi vì nếu thiếu nắng thì cây bị vóng khó phát triển, nụ cũng bị héo khó ra hoa.
Video tham khảo cách trồng hoa tulip tại nhà
Lưu ý: Vì Tulip thích mát mẻ (nhiệt độ dưới 25 độ) nên nếu như vào những ngày nắng nóng trên 25 độ thì không nên để tulip ngoài nắng. Cũng chính vì thế nên tulip chỉ được trồng ở miền Bắc, mùa Đông mà thôi.
Nhớ là, luôn đảm bảo độ ẩm của giá thể trồng tulip ở mức vừa phải, không được để quá khô, cũng không để quá ướt.
Nếu đảm bảo được những điều trên, thì chỉ sau 20-30 ngày trồng tulip từ củ, chúng ta đã có được những chậu tulip xinh đẹp rồi. Tới lúc đó, chúng ta cũng có thể nhổ tulip lên để cắm vào lọ, hoặc trồng vào chậu đẹp để bày biện trong nhà rồi đó.
Ý nghĩa và biểu tượng loài hoa tulip
Tulip nổi tiếng vì vẻ đẹp và màu sắc rực rỡ của nó, nhưng phía sau nó còn có truyền thuyết nữa. Như ở trên mình đã nói về cái tên của tulip, tên của loài hoa này được phái sinh từ “turban” bởi sau khi nó nở thì trông giống cái khăn đội đầu của người Ba Tư cũ (Ả Rập ngày nay).
Nhưng phía sau nó cũng còn có một câu chuyện nữa. Mình sẽ kể lại câu chuyện ấy cho các bạn nhé!
Câu chuyện về Tulip – Tình yêu hoàn hảo
Tulip là biểu tượng của tình yêu sâu sắc và hoàn hảo. “Tình yêu hoàn hảo” (perfect love) gắn liền với những câu chuyện cổ của Thổ Nhĩ Kỳ và Ba Tư về tình yêu giữa Farhad và Shirin.
Có khá nhiều “phiên bản” của câu chuyện này bởi truyện đã được kể từ rất lâu rồi. Trong đó, một câu chuyện kể rằng, Farhad là một hoàng tử, chàng hoàng tử này đã phải lòng một cô gái xinh đẹp tên là Shirin. Tuy nhiên, nàng đột nhiên qua đời, và cái chết của nàng đã xé hoàng từ thành từng mảnh nhỏ. Chuyện kể rằng, trong lúc tuyệt vọng, Farhad đã cưỡi ngựa của mình và nhảy xuống vực, và những bông hoa tulip màu đỏ đã mọc lên từ nơi máu của chàng thấm xuống đất.
Một phiên bản khác lại kể rằng, Farhad là một thợ đá, và Shirin là một công chúa. Người thợ đá đã cố gắng chinh phục trái tim của công chúa nhưng thất bại. Trái tim tan nát, chàng đã trèo lên những ngọn đồi để chơi những bản nhạc đẹp đẽ để tôn thờ công chúa Shirin. Khi nàng nghe những bài hát của chàng, nàng đã yêu chàng say đắm mặc kệ sự phản đối của vua cha. Sau đó, Shirin đã thử thách Farhad bằng cách yêu cầu chàng đào một con kênh vô cùng lớn để chứng minh tình yêu.
Câu chuyện tình yêu giống như câu chuyện của Romeo và Juliet. Vua đã sai người đến nói với Farhad rằng Shirin đã chết. Vô cùng buồn bã và tuyệt vọng, người thợ đá đã tự kết liễu đời mình. Khi công chúa biết chàng chết, nàng cũng buồn bã không kém, và tự kết liễu đời mình để có thể sang thế giới bên kia với chàng. Những bông hoa tulip mọc lên nơi máu của họ nhỏ xuống đất giống như một biểu tượng của tình yêu vĩnh cửu mà họ dành cho nhau.
Ý nghĩa của hoa tulip: Giống như nhiều loài hoa khác, tulip có rất nhiều ý nghĩa gắn liền với nó. Từ câu chuyện của Farhad và Shirin, thì ý nghĩa phổ biến nhất của loài hoa này là tình yêu sâu sắc và hoàn mỹ. Ngoài ra, tulip còn là những bông hoa đầu tiên nở vào mùa xuân, điều này khiến cho nó có ý nghĩa là sự phục sinh và bắt đầu một cuộc đời mới. Đó là lý do tại sao Tulip là một món quà vô cùng phù hợp cho bất cứ ai mới chuyển về nhà mới hay làm công việc mới.
Ghi chú:
(1) Tulip mania – hội chứng hoa tulip, là thời điểm mà giá Tulip được thổi giá cao đến đỉnh điểm tại Hà Lan, bắt đầu từ những năm đầu thế kỷ 17 cho đến khoảng năm 1637 thì lên đến đỉnh điểm và bắt đầu giảm. Điều này cho thấy sự hấp dẫn đặc biệt của loài hoa này, có thể tạo ra một xu hướng mạnh đến nỗi tạo ra một thời kỳ như thế.
(2) Rembrant: Rembrandt Harmenszoon van Rijn, là một họa sĩ người Hà Lan, được coi là một trong những nghệ sĩ vĩ đại nhất của Hà Lan trong lịch sử nghệ thuật Hà Lan. Giống như rất nhiều nghệ sĩ khác trong Thời kỳ hoàng kim Hà Lan, rembrandt còn là một nhà sưu tầm nghệ thuật và còn là một thương nhân nữa.
(3) Levant: là một thuật ngữ địa lý mô tả một khu vực rộng lớn ở phía đông khu vực Địa Trung Hải phía Tây Châu Á. Theo nghĩa hẹp, nó tương đương với vùng lịch sử của Syria, hiện tại bao gồm Syria, Lebanon, Jordan, Israel, Palestine và hầu hết lãnh thổ Thổ Nhĩ Kỳ. Theo nghĩa rộng thì vùng Levant (vùng cận đông) bao gồm tất cả khu vực đông Địa Trung Hải kèm những hòn đảo, bao gồm tất cả những quốc gia dọc theo bờ Địa Trung Hải, kéo đến Hy Lạp và Cynenaica phía đông Libya.
Một số hình ảnh chọn lọc khác của hoa tulip
